مسئولیت پذیری چگونه در فرزندان شکل می گیرد؟
مسئولیت پذیری یک بخش مهم از رشد شخصیت کودک است. معمولا کودک از سن دو تا سه سالگی متوجه وجود دیگران می شود و می فهمد که به دیگران نیاز دارد و باید به آنها و نیازهایشان اهمیت بدهد و به انتظاراتی که از او دارند پاسخ بدهد. این روند یک تصویر ایده آل از خود را در ذهن کودک ایجاد میکند که باعث رشد شخصیت او شده و حس مسئولیت پذیری را در او ایجاد میکند.
از این گذشته مسئولیت پذیری همیشه یک رابطه ی دوطرفه بوده و هست و اگر انتظار داریم کودک مسئولیت پذیر باشد، پدر و مادر باید الگوی این مسئولیت پذیری را به او ارائه دهند. در این رابطه ی دوطرفه، باید هر دو طرف حضور داشته باشند، زبان مشترک داشته باشند، خواسته ی یکدیگر را بشنوند و متقابلا به آن پاسخ بدهند. یعنی باید این رابطه، رابطه ی زنده ای باشد. اگر شرایط مسئولیت پذیری رعایت نشود در این صورت، فرزند کم خطرترین یا بی خطرترین راه را برای اعتراض به شرایط آزاردهنده اش برمیگزیند که همان «مسئولیت پذیر نبودن» است. درواقع برای طرح اعتراض خود، به جای اینکه داد بزند یا چیزی را بشکند، کم کم خود را از اطرافیان دور می کند؛ چرا که حس میکند هرکاری که انجام میدهد پاداشی دریافت نمی کند.
در این تبادل کلامی و گفت وگویی که والدین با فرزندش دید آیا رابطه ی دوطرفه و برابر برقرار است؟ آیا فرزندمان را درک میکنیم و برای خواسته اش ارزش قائلیم و یا مرتب می گوییم «تو بی خود می کنی... بچه ای...، نمیفهمی...، کسی نظر تو را نپرسید » اگر خواسته اش را اجابت نکنیم، البته نه هر خواسته ای را، او نیز خواسته ی ما را برآورده نمی کند. در حقیقت ما راه را به روی فرزندمان می بندیم. شاید اگر قدرت و توانایی لازم را داشت، حرف دلش را میزد و می گفت که اصلا نمی خواهد با ما زندگی کند. از آنجا که مجبور است در این شرایط با والدین زندگی کند، به این شیوه پاسخ می دهد. غالبأ وقتی می بینیم بچه های مسئولیت ناپذیر می شود باید به دنبال ریشه های خشم او نسبت به پدر و مادرش باشیم. باید بدانیم خشم او از چیست؟ کدام یک از نیازهایش برآورده نشده است؟ کجا با والدین زبان مشترک ندارد؟
مسئولیت پذیری را نمی توان از تصویر ذهنی کودک از خانواده اش و انتظاراتی که از آنها دارد، و انتظارات برآورده نشده اش، جدا دانست امکان ندارد که در رابطه ی سالمی که دو طرف همدیگر را قبول مسئولیت پذیری وجود نداشته باشد. این الگویی است که از ابتدا پدر و مادر باید مشوق و القاگر آن باشند، چرا که آنان با هم در یک فضا و محیط زندگی میکنند.
برگرفته از کتاب مسئولیت پذیری به نویسندگی دکتر عبدالحسین رفعتیان، انتشارات قطره
نظرات کاربران